در این پست، چهار انگیزه اصلی پوشاک از دیدگاه جامعه شناسان و روانشناسان و نقش آن در زندگی انسان در طول تاریخ معرفی می شود.

علی­رغمِ تصورِ غالب در مورد پوشاک و نقش آن در زندگی انسان به عنوان یکی از نیازهای اولیه، شواهدی در برخی نقاط جهان حاکی از رد این باور است. به گونه ­ای که در این مناطق نبودِ استفاده از لباس نشان می­دهد که این امر ضرورتی برای بقا محسوب نمی­شود.

به طور کلی روانشناسان و جامعه­ شناسان چهار انگیزه اصلی را برای پوشیدنِ لباس در نظر گرفته ­اند که این موارد عبارتند از نمایش جایگاه فردی و اجتماعی به واسطه لباس، حیا، محافظت از بدن و تمایل به تزیین. در این میان تمایل به تزیین به عنوان اصلی­ ترین انگیزه انسان شناسایی شده که همواره در جوامعِ متفاوتِ انسانی عمومیت داشته و دارد.

بررسی عامل جایگاه فردی و اجتماعی و مقوله حیا به عنوان یکی از انگیزه های لباس پوشیدن

در اکثر فرهنگ­ ها لباس به منزله تظاهری از نمایش جایگاه فردی و اجتماعی در نظر گرفته­ شده ­است اما این نوع کاربردِ لباس ابتدایی نبوده و احتمالا به مرور زمان و بعد از ظهور اولین لباس­ ها در فرهنگ بشری بروز پیدا کرده ­است.

مقوله حیا نیز به گونه ­ایست که از جامعه­ ای به جامعه دیگر تفاوت می­کند به طوری که ممکن است آنچه در قسمتی از جهان با عنوان حیا شناخته شود در مکانی دیگر از جهان و یا اساسا در زمانی دیگر بی­ حیایی محسوب گردد. حیا نیز به مانند منزلت از جمله دلایلِ لباس پوشیدن بوده که بعد از استفاده گسترده از پوشاک به وجود آمده­است.

مثال های از عامل محافظت به عنوان یکی از چهار انگیزه اصلی پوشاک

سومین مورد از چهار انگیزه پوشاک و نقش آن در زندگی انسان محافظت است، در این امر پوشش به عنوان محافظِ انسان در برابر خطرات طبیعی و ماوراءالطبیعه پیشنهاد شده از جمله قدیمی­ترین دلایل پوشش در طول تاریخ بشریت به حساب می­ آید.

به عبارت دیگر پوشش به مثابه محافظی در برابر ناملایمت­ های اقلیمی همچون سرما و گرما و آسیب ­های ناشی از محیط اطراف بوده از این رو ضرورتی برای بقا در نظر گرفته­ شده است.

به عنوان مثال پوشش باستانی loincloth به مانند پیش­بندی محافظِ اندام­های جنسی زنان و مردان بوده و به مرور منتج به دامن­ها و شلوارهای امروزی گردیده­است.

نوع دیگر از محافظت در حیطه ماوراءالطبیعه قرار می­گرفته در این زمینه لباس به عنوان حافظِ روح بشر از برخی خطرات اهریمنی و غیرزمینی کاربرد داشته ­است. لباس­هایی با انواع نقوش از نمادهای شانس، طلسم و ادعیه از این دسته ­اند.

میل به تزیین؛ ابتدایی­ ترین دلیل پوشش در طول تاریخ

با وجودِ شناسایی حفاظت به عنوان انگیزه­ای اصلی، این میل به تزیین است که در طول تاریخ ابتدایی­ ترین دلیل پوشش محسوب شده­ است زیرا اگرچه استفاده از لباس به عنوان محافظی در برابر ارواح و شیاطین همگانی نیست ولی تزیین در میان انسان­ها متداول است. شاهد این مدعا حضور فرهنگ­هایی ­ست که در آن لباس به عنوان پوشش نقشی نداشته و در مقابل نمی­توان فرهنگی را یافت که فاقد تزیینات بوده باشد.

از این رو نتیجه منطقی اینست که تزیین به خودیِ خود عملکردی انسانی­ست به ­طوری­که زیربنایِ سایر فعالیت­های بشری را تشکیل می­دهد.